Duais Filíochta Dhúbhglas de hÍde – The Douglas Hyde Irish Language Poetry Prize 2015
1st Prize
TURAS – Pádraig Breandán Ó Laighin
Gluaiseann an bus ar aghaidh—
scuaine paisinéirí
ina seasamh i lár báire
a súile ag silleadh
ar an mbóthar mór rompu—
trí rithimí an aeir
mar leoithne ar ghrua lá meirbh
nó lasc ar bheola sa bhfuacht
an treas lá den ghaoth aduaidh
trí anfa a threascraíonn céadta
a luascann, a scuabann
corraíonn, suaimhníonn,
siollántacht sí gaoithe
a cheolann sna crainnte
a análann chugainn an bheatha
Stadann an bus
Iompaíonn meandar
an té chun tosaigh
lonraíonn gnúis
imíonn den bhus
Gluaiseann an bus ar aghaidh
tríd an mbáisteach a mheallann
an planda chun inmhe
is lus chun áilleachta
thar uisce ag triall ó lochán go haigéin
a bhascann le tuilte, a bhánn gan taise,
gur ag Reachlainn Uí Bhirn
a bhain díom col ceathar,
a leathann mar shneachta os cionn siocáin
a mheidhríonn cneas, a chuimlíonn ar uairibh
a riarann an tart i dtólamh
is nár bheo don éanlaith dá dhíobháil
Stadann an bus
Iompaíonn meandar
an té chun tosaigh
lonraíonn gnúis
imíonn den bhus
Gluaiseann an bus ar aghaidh
ar thalamh fódúil
trí mhachaire méith nár lagaíodh riamh
le treabhadh seaca ná fuirseadh báistí
thar chruithneacht is eorna is bearta brobh
is tríd an gcíor thuathail
a chruthaigh a chreathanna
is maidhmeanna fích
gona ngoimh nach leasaíonn
thar chrannóg dearmadta
is díog muice duibhe
Memento quia pulvis es
Stadann an bus
Iompaíonn meandar
an té chun tosaigh
lonraíonn gnúis
imíonn den bhus
Gluaiseann an bus ar aghaidh—
scuaine paisinéirí
ina seasamh i lár báire
a súile ag silleadh
ar an mbóthar mór rompu—
trí thine Bhealtaine is tine ghealáin
is tinte an chiméara ar lasadh ó chianaibh
thar thinte ifrinn is teampall Bholcáin
an teach dóite agus baile loiscthe
thar thine bheag a ghoras sa dúluachair
is tinte cnámh le ceol is gaol
agus sméaróid a mhaireann sa chroí
Stadann an bus
Iompaíonn meandar
an té chun tosaigh
lonraíonn gnúis imíonn den bhus
Shortlisted
Cruthanna Clapsholais Proinsias Mac a’ Bhaird
Nuair atá do sháith is tuilleadh ráite agat
gabh ag siúl ó Bhéal a’ Chraois go dtí na Tuarthaí
tóg ort cosán crochta an tsléibhe
le nach mbeidh de chuideachta agat
ach coiníní
le nach mbeidh de bheatha agat
ach blainsneog,
agus nuair nach bhfuil romhat ach an díle aneas
tiontaigh is tar aniar.
Déan mar seo go mbeidh dearmad déanta agat
cé acu Béal a’ Chraois nó na Tuarthaí do thriail,
déan go slogann an spéir thoir
an fharraige agus an cnoc
go n-ólann an caorán ballóga is bóithre.
Luigh síos sa fhraoch
is bí ag samhlú ansin sa chlapsholas,
tarraing chugat an cruth sin atá ar do mhuirnín
cruth an ruda sin atá ag éalú uait
an rud a shantaigh tú ó d’óige
cruth an ruda is gaire do do chroí
cruth toinne ag briseadh ar charraig
cruth treathlaigh ar an eiteog
cruth oileáin ag bun na spéire…
Is ar na cruthanna sin
agus is ar na cruthanna sin amháin
ar cheart duit labhairt feasta.
Lámha Ceaití Ní Bheildiúin
Lámh ar láimh
is lámha leanaí ina dtúr.
Dlúth is inneach.
Bain is fill,
chugat ón mbun,
téir ar an mbarra,
tarraing lámh suas
go headarbhuas
is anuas
arís ón spéir.
Fuadar ag éirí fúinn
ár lámha ag téamh
ina lopadán lapadán
méaradán mearbhaill!
Cruach lámh
ag flapáil
ar nós eití eitleogacha.
Cneas ar chneas,
liobair ar lapaí.
Glór.
Chonac claí lom tógtha
as clocha tirime inniu.
Eadar is idir na clocha
scór lámha ina luí:
lámha fear,
lámha saor na gcloch,
lámha an sclábhaí.
Molaim an chiotóg is an deasóg,
méaranta fada seanga
is ordóga cuartha tiubha;
lámha daingnithe ina dtaithí,
ina gceird is i bpíosaí ealaíne.
Stánaim anocht ar lámha mo mháthar
chomh geal le plástar bán,
fuar os cionn cláir. Ceaití Ní Bheildiúin
MADRAÍ DUBHA Bernadette Nic an tSaoir
Is maith liom Peig an peata
Í siúd i dtigh mo charad
An Newfie ceanúil dubh
Madra ciúin támáilteach a bhogann chugam
Is a luíonn go socair ach í a chuimilt
Ar an bhfionnadh deas slím
Is snas air le sástacht
Ní hamhlaidh don bhrúid de mhadra dubh
A thagann ag smúrthacht ar chúl an tí
Ní chífeá ach a scáth, an slíodóir sleamhain
Ag faire ar a sheans lena bhurla mór dubh
A bhrú isteach i lár an tí
Ní féidir é a ruaigeadh
An madra dubh gránna
A ghlacann seilbh
ar an dtigh
ar an gcorp
ar an meon
ar an meabhhair
Go gcaithim éalú go tigh mo charad
Go muintir álainn tí
Iad cneasta séimh is lán de spraoi
Mar a bhfuil Peig an peata
An Newfie ceanúil dubh
Is luím go socair mar í
Go gcloiseam arís an sceamh
Ag an mbrúid de mhadra dubh
Is go bhfeiceam arís a scáth
Ar chúl an tí
CAINT AN CHLÁIR Seosamh Ó Murchú
Anseo taobh le Ceann Léime
ramhraíonn an t-am ina shéad-ala
go mbaineann tuisle as na cloig
is níl bealach a thomhaiste ann
ach ina choiscéimeanna malla.
Baineann na roscharraigeacha an anáil díom
Fíoch a gcoimpeartha ar ris do chách is
Uaill na buaice reoite ina riastar-roic.
Tá siosarnach na gcloch sa tsuaill
ag síorchur díobh a seanolagóin
ar lorg ál na canúna suain.
Ar Chnoc na gCeathrún bainim lán na súl
de Chill Bheathach is de Mhaigh Fhearta
Aniar aneas cloisim osna ón Trá Bhán.
Anseo thart íslím mo ghuth is
Cuirim cogar i gcluais na talún
Go scaoile sí arís a binnbhéadán.